zondag 18 november 2007
Ooit in een gesprek gedacht: hij liegt dat het gedrukt staat? Grote kans dat je het mis had. Forensisch psycholoog Stephen Porter uit Canada heeft er zijn werk van gemaakt te analyseren hoe je aan gezichtsuitdrukkingen, aan lichaamstaal en aan de woorden die worden gebruikt door een persoon kunt zien of iemand de waarheid spreekt of niet. Op het congres van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten vertelde hij zaterdag dat we meteen moeten vergeten dat de leugenaar je niet recht in de ogen kijkt of dat hij onzeker spreekt.
Als je daarop afgaat, ga je de mist in.
Wij zijn betere leugenaars dan we denken, zegt Porter. En wat misschien nog wel frappanter is: we kunnen leugenaars veel minder goed ontmaskeren dan we denken.
Als we liegen, denken we dat we ons onzeker gedragen. En dus compenseren we dat door ons zeker op te stellen. Let op: een leugenaar maakt bij zijn leugen minder armgebaren dan normaal. Hij knippert minder met zijn ogen, maar als hij knippert houdt hij de ogen een fractie van een seconde langer gesloten.
En wie zich verdrietig voordoet, heeft er grote moeite mee zijn gezicht in de juiste plooi te houden. Het lukt doorgaans nog wel het onderste deel in de verdriet-stand te zetten. Maar het blijkt heel lastig je voorhoofdspieren verdriet te laten suggereren. Dat is niet iets wat je zo aan de leugenaar ziet. Het handigst is om een filmpje te maken van de vermoedelijke leugenaar en dat vervolgens beeld voor beeld te analyseren. Porter haalt de leugenaars er feilloos uit.
Na afloop werd nog een vraag gesteld over een lopend politieonderzoek. ‘Ik weet het niet’, zei hij. Hij kon noch bevestigen, noch ontkennen dat hij bij het politieonderzoek betrokken was. Ik zag aan zijn gezichtsuidrukking dat hij de waarheid loog.